"虽不及三王" 全诗拼音读音对照参考
shàng dé huǎn xíng shū
尚德缓刑书
hàn zhāo dì shì shì, chāng yì wáng liú hè bèi fèi chù, hàn xuān dì liú xún gāng gāng dēng shàng huáng wèi.
汉昭帝逝世，昌邑王刘贺被废黜，汉宣帝刘询刚刚登上皇位。
lù wēn shū chéng shàng zòu shū, zòu shū shuō: zhāo dì bēng, chāng yì wáng hè fèi, xuān dì chū jí wèi, lù wēn shū shàng shū, yán yí shàng dé huǎn xíng.
路温舒呈上奏书，奏书说：昭帝崩，昌邑王贺废，宣帝初即位，路温舒上书，言宜尚德缓刑。
qí cí yuē:" chén wén qí yǒu wú zhī zhī huò, ér huán gōng yǐ xìng jìn yǒu lí jī zhī nán, ér wén gōng yòng bó.
其辞曰：“臣闻齐有无知之祸，而桓公以兴；晋有骊姬之难，而文公用伯。
jìn shì zhào wáng bù zhōng, zhū lǚ zuò luàn, ér xiào wén wèi tài zōng.
近世赵王不终，诸吕作乱，而孝文为太宗。
yóu shì guān zhī, huò luàn zhī zuò, jiāng yǐ kāi shèng rén yě.
由是观之，祸乱之作，将以开圣人也。
gù huán wén fú wēi xīng huài, zūn wén wǔ zhī yè, zé jiā bǎi xìng, gōng rùn zhū hóu, suī bù jí sān wáng, tiān xià guī rén yān.
故桓、文扶微兴坏，尊文、武之业，泽加百姓，功润诸侯，虽不及三王，天下归仁焉。
wén dì yǒng sī zhì dé, yǐ chéng tiān xīn, chóng rén yì, shěng xíng fá, tōng guān liáng, yī yuǎn jìn, jìng xián rú dà bīn, ài mín rú chì zǐ, nèi shù qíng zhī suǒ ān ér shī zhī yú hǎi nèi, shì yǐ líng yǔ kōng xū, tiān xià tài píng.
文帝永思至德，以承天心，崇仁义，省刑罚，通关梁，一远近，敬贤如大宾，爱民如赤子，内恕情之所安而施之于海内，是以囹圄空虚，天下太平。
fū jì biàn huà zhī hòu, bì yǒu yì jiù zhī ēn, cǐ xián shèng suǒ yǐ zhāo tiān mìng yě.
夫继变化之后，必有异旧之恩，此贤圣所以昭天命也。
" wǎng zhě, zhāo dì jí shì ér wú sì, dà chén yōu qī, jiāo xīn hé móu, jiē yǐ chāng yì zūn qīn, yuán ér lì zhī.
“往者，昭帝即世而无嗣，大臣忧戚，焦心合谋，皆以昌邑尊亲，援而立之。
rán tiān bù shòu mìng, yín luàn qí xīn, suì yǐ zì wáng.
然天不授命，淫乱其心，遂以自亡。
shēn chá huò biàn zhī gù, nǎi huáng tiān zhī suǒ yǐ kāi zhì shèng yě.
深察祸变之故，乃皇天之所以开至圣也。
gù dà jiàng jūn shòu mìng wǔ dì, gǔ gōng hàn guó, pī gān dǎn, jué dà jì, chù wáng yì, lì yǒu dé, fǔ tiān ér xíng, rán hòu zōng miào yǐ ān, tiān xià xián níng.
故大将军受命武帝，股肱汉国，披肝胆，决大计，黜亡义，立有德，辅天而行，然后宗庙以安，天下咸宁。
chén wén chūn qiū zhèng jí wèi, dà yī tǒng ér shèn shǐ yě.
臣闻《春秋》正即位，大一统而慎始也。
bì xià chū dēng zhì zūn, yǔ tiān hé fú, yí gǎi qián shì zhī shī, zhèng shǐ shòu mìng zhī tǒng, dí fán wén, chú mín jí, cún wáng jì jué, yǐ yìng tiān yì.
陛下初登至尊，与天合符，宜改前世之失，正始受命之统，涤烦文，除民疾，存亡继绝，以应天意。
" chén wén qín yǒu shí shī, qí yī shàng cún, zhì yù zhī lì shì yě.
“臣闻秦有十失，其一尚存，治狱之吏是也。
qín zhī shí, xiū wén xué, hǎo wǔ yǒng, jiàn rén yì zhī shì, guì zhì yù zhī lì, zhèng yán zhě wèi zhī fěi bàng, è guò zhě wèi zhī yāo yán, gù shèng fú xiān wáng bù yòng yú shì, zhōng liáng qiè yán jiē yù yú xiōng, yù yú zhī shēng rì mǎn yú ěr, xū měi xūn xīn, shí huò bì sāi, cǐ nǎi qín zhī suǒ yǐ wáng tiān xià yě.
秦之时，羞文学，好武勇，贱仁义之士，贵治狱之吏，正言者谓之诽谤，遏过者谓之妖言，故盛服先王不用于世⒅，忠良切言皆郁于胸，誉谀之声日满于耳，虚美熏心，实祸蔽塞，此乃秦之所以亡天下也。
fāng jīn tiān xià, lài bì xià ēn hòu, wáng jīn gé zhī wēi jī hán zhī huàn, fù zǐ fū qī lù lì ān jiā, rán tài píng wèi qià zhě, yù luàn zhī yě.
方今天下，赖陛下恩厚，亡金革之危、饥寒之患，父子夫妻戮力安家，然太平未洽者，狱乱之也。
fū yù zhě, tiān xià zhī dà mìng yě, sǐ zhě bù kě fù shēng, jué zhě bù kě fù shǔ.
夫狱者，天下之大命也，死者不可复生，绝者不可复属。
shū yuē:" yǔ qí shā bù gū, níng shī bù jīng.
《书》曰：“与其杀不辜，宁失不经。
" jīn zhì yù lì zé bù rán, shàng xià xiāng qū, yǐ kè wèi míng, shēn zhě huò gōng míng, píng zhě duō hòu huàn.
”今治狱吏则不然，上下相驱，以刻为明，深者获公名，平者多后患。
gù zhì yù zhī lì, jiē yù rén sǐ, fēi zēng rén yě, zì ān zhī dào zài rén zhī sǐ.
故治狱之吏，皆欲人死，非憎人也，自安之道在人之死。
shì yǐ sǐ rén zhī xuè liú lí yú shì, bèi xíng zhī tú bǐ jiān ér lì, dà pì zhī jì suì yǐ wàn shù.
是以死人之血流离于市，被刑之徒比肩而立，大辟之计岁以万数。
cǐ rén shèng zhī suǒ yǐ shāng yě.
此仁圣之所以伤也。
tài píng zhī wèi qià, fán yǐ cǐ yě.
太平之未洽，凡以此也。
fū rén qíng ān zé lè shēng, tòng zé sī sǐ, chuí chǔ zhī xià, hé qiú ér bù dé? zuò qiú rén bù shèng tòng, zé shì cí yǐ shì zhī, lì zhì zhě lì qí rán, zé zhǐ dào yǐ míng zhī, shàng zòu wèi què, zé duàn liàn ér zhōu nà zhī gài zòu dāng zhī chéng, suī jiù yáo tīng zhī, yóu yǐ wéi sǐ yǒu yú gū.
夫人情安则乐生，痛则思死，棰楚之下，何求而不得？做囚人不胜痛，则饰词以视之，吏治者利其然，则指道以明之，上奏畏却，则锻练而周内之；盖奏当之成，虽咎繇听之，犹以为死有余辜。
hé zé? chéng liàn zhě zhòng, wén zhì zhī zuì míng yě.
何则？成练者众，文致之罪明也。
shì yǐ yù lì zhuān wèi shēn kè, cán zéi ér wáng jí, tōu wèi yī qiè, bù gù guó huàn, cǐ shì zhī dà zéi yě.
是以狱吏专为深刻，残贼而亡极，媮为一切，不顾国患，此世之大贼也。
gù sú yǔ yuē:" huà dì wéi yù yì bù rù kè mù wéi lì qī bú duì.
故俗语曰：“画地为狱议不入；刻木为吏期不对。
" cǐ jiē jí lì zhī fēng, bēi tòng zhī cí yě.
”此皆疾吏之风，悲痛之辞也。
gù tiān xià zhī huàn, mò shēn yú yù bài fǎ luàn zhèng, lí qīn sāi dào, mò shén hū zhì yù zhī lì, cǐ suǒ wèi yī shàng cún zhě yě.
故天下之患，莫深于狱；败法乱正，离亲塞道，莫甚乎治狱之吏，此所谓一尚存者也。
"" chén wén wū yuān zhī luǎn bù huǐ, ér hòu fèng huáng jí fěi bàng zhī zuì bù zhū, ér hòu liáng yán jìn.
”“臣闻乌鸢之卵不毁，而后凤凰集；诽谤之罪不诛，而后良言进。
gù gǔ rén yǒu yán:" shān sǒu zāng jí, chuān zé nà wū, jǐn yú nì è, guó jūn hán gòu.
故古人有言：“山薮臧疾，川泽纳污，瑾瑜匿恶，国君含诟。
" wéi bì xià chú fěi bàng yǐ zhāo qiè yán, kāi tiān xià zhī kǒu, guǎng zhēn jiàn zhī lù, sǎo wáng qín zhī shī, zūn wén wǔ zhī dé, shěng fǎ zhì, kuān xíng fá, yǐ fèi zhì yù, zé tài píng zhī fēng kě xìng yú shì, yǒng lǚ hé lè, yǔ tiān wáng jí, tiān xià xìng shèn.
”唯陛下除诽谤以招切言，开天下之口，广箴谏之路，扫亡秦之失，尊文武之德，省法制，宽刑罚，以废治狱，则太平之风可兴于世，永履和乐，与天亡极，天下幸甚。
" shàng shàn qí yán.
”上善其言。